„Karta” 37/2003

temat numeru

Po Stalinie
Przedstawiamy wybór z dzienników, wspomnień i dokumentów, zestawionych ze zdjęciami, które opisują odejście Stalina i reakcje na to wydarzenie w całej Polsce.

w numerze także:

Stanisława Sowińska, Gorzkie lata
Stanisława Sowińska została aresztowana w 1949 roku jako najbliższa współpracowniczka Mariana Spychalskiego, wiceministra obrony narodowej. Rok wcześniej, w rezultacie odkrycia przedwojennych dokumentów, które Sowińska dostała do opracowania, funkcjonariusze MBP wszczęli śledztwo w tzw. sprawie Lechowicza–Jaroszewicza.

Gestapo i NKWD, Jan Nowak-Jeziorański
Przedstawiamy zapis zasadniczej części wystąpienia Jana Nowaka-Jeziorańskiego 4 maja 1951 w Instytucie Polskim i Muzeum im. Gen. Władysława Sikorskiego w Londynie. Wojenny kurier, łączący struktury dowódcze państwa podziemnego w kraju z władzami polskimi w Londynie, przedstawiał zebranym różnice między okupacją sowiecką a niemiecką. Przemowa Jeziorańskiego stała się jednym z argumentów na rzecz porzucenia koncepcji Komitetu Wolnej Europy, którego działalność miała się oprzeć na strukturach podziemnych w krajach podległych ZSRR. W zamian uruchomiono Radio „Wolna Europa”. W 1952 roku dyrektorem Polskiej Sekcji RWE został Jan Nowak-Jeziorański.

Przykazania strażackie
Do I wojny strażacy byli jedyną polską formacją mundurową. Od jesieni 1918 organizowały się na większą niż kiedykolwiek skalę struktury ochotniczej, a potem zawodowej straży pożarnej. Skuteczne obchodzenie się z sikawką stawało się miarą nie tylko sprawności zawodowej, ale też patriotycznego oddania odrodzonej Ojczyźnie.
Prezentujemy album złożony ze zdjęć i tekstów dotyczących strażaków z okresu dwudziestolecia międzywojennego.

Pamięć wyszehradzka
Co ukonstytuowało „Wyszehrad” — wspólnotę Czech, Słowacji, Węgier i Polski — nie po komunizmie, ale jeszcze za jego czasów? Bo ta wspólnota miała przecież wymiar społeczny, a nie tylko polityczny. Dzisiaj nie jest to jednak oczywiste, skoro między naszymi narodami coraz bardziej dominuje… obojętność. Co z poprzednich dekad tracimy? Czego nie wykorzystujemy?

Grupy Oporu, Krzysztof Frydrych 
W marcu 1982, w stanie wojennym, zaczęły działać w Warszawie Grupy Oporu „Solidarni”, które podlegały Regionowi Mazowsze. Grupa licząca kilkadziesiąt osób dotrwała bez większej wpadki do 1989 roku, przeprowadziwszy ponad pięćdziesiąt akcji transparentowych oraz ogromną liczbę akcji rozrzucania ulotek.
Przedstawiony tekst jest wyborem z kroniki spisywanej „na gorąco” przez członka grupy Krzysztofa Frydrycha, na podstawie relacji uczestników wydarzeń. Większość zdjęć, towarzyszących opisowi, jest również jego autorstwa.

Balon w obronie, Szczepan Rudka
Akcja „Uwolnić Władysława Frasyniuka” rozpoczęła się w lutym 1986, po tym jak Sąd Najwyższy PRL utrzymał w mocy wyrok skazujący rok wcześniej przywódcę dolnośląskiej „Solidarności” na 3,5-letnie więzienie. W sprawie uwolnienia Frasyniuka i innych więźniów politycznych organizowano pikiety uliczne, kolportowano ulotki, malowano napisy na wrocławskich budynkach i tramwajach, wysyłano listy protestacyjne oraz zbierano deklaracje osób, które gotowe były odbyć za Frasyniuka część kary w więzieniu. W przedsięwzięcia te bardzo zaangażowali się członkowie Niezależnego Zrzeszenia Studentów, którzy 21 maja 1986 na jednym z najbardziej ruchliwych wrocławskich placów, noszącym imię Feliksa Dzierżyńskiego (dziś Dominikański), wypuścili balon meteorologiczny, z podczepionym transparentem z napisem „Frasyniuk”.