„Karta” 72/2012

temat numeru

Wieś kolektywna (fotografie Ireny Jarosińskiej)
Fotografowana przez Irenę Jarosińską polska wieś w pierwszej połowie lat 50. – okresie intensywnej przymusowej kolektywizacji, ale też modernizacji i mechanizacji gospodarki oraz rozwoju kultury i oświaty, co prawda socjalistycznej w treści – ukazana została przez pryzmat codzienności jej mieszkańców. Zdjęcia pochodzą ze znajdującej się w całości w zbiorach Ośrodka KARTA kolekcji wybitnej fotografki.

w numerze także:

Zamach na prezydenta (grudzień 1922)
W wielogłosie świadectw – wypowiedzi działaczy politycznych, publicystów, osób biorących udział w tamtych wydarzeniach – widać klimat polityczny, który doprowadził do zabójstwa Prezydenta Narutowicza oraz towarzyszył okolicznościom jego śmierci, pogrzebu i procesu w tej sprawie. Tekst odsłania mechanizm szukania winy w obcym, na którego opinia publiczna z kręgów narodowych naznaczyła Prezydenta.

Dziennik partyzanta z Zamojszczyzny, Bolesław Polakowski
Zapis tworzony od stycznia do lipca 1944 roku przez Bolesława Polakowskiego „Wiarusa”, partyzanta ze Szczebrzeszyna, należącego oddziału AK Tadeusza Kuncewicza „Podkowy”, jest jednym z nielicznych tego typu świadectw powstających na gorąco. Życie codzienne, nastroje wśród kolegów, akcje przeciw Niemcom opisuje w trudnym dla partyzantki okresie nasilenia przez okupanta likwidacji oddziałów leśnych.

Kres Prus Wschodnich (1945)
Dwa świadectwa z okolic Królewca z końca 1944 roku i początku 1945 – momentu, kiedy coraz wyraźniej widać zbliżający się kres niemieckiego świata. Relacje Esther Schwerin i Hansa Lehndorffa to zapisy ludzi wyjątkowych, nie tylko dlatego, że należących do wyższych sfer tego społeczeństwa. Jak pisze autorka przedmowy do obu tekstów, Ewa Czerwiakowska, głównym motorem ich działań jest poczucie odpowiedzialności za innych.

Korpus pokoju
W latach 60. prezydent John F. Kennedy ustanowił Amerykański Korpus Pokoju. Jego zadaniem była wolontaryjna pomoc krajom rozwijającym się. Jego oddział powstał także w Polsce i funkcjonował w latach 90.

Dyskusje: Dekomunizacja ulic
Z doniesień prasowych [w 2007 roku] wynikało, że jest przygotowywana ustawa, przewidująca m.in. “unieważnienie orderów, odznaczeń i tytułów honorowych przyznanych przez władze komunistyczne za zasługi na rzecz komunizmu”. Na liście ulic wskazanych do dekomunizacji znalazła się też ulica imienia Heleny Kozłowskiej – mojej babki – napisała Aleksandra Domańska. Kwestia zmian patronów ulic stała się dla niej motywem do tropienia losów Heleny Kozłowskiej i odkrywania jej tożsamości. Nie po to, by usprawiedliwiać, lecz – aby zrozumieć.

Archiwistyka społeczna
W numerze publikujemy trzy teksty na temat naszego przedsięwzięcia archiwów społecznych. Wśród nich: głos wspierający profesora Władysława Stępniaka, próby ustanowienia definicji archiwów społecznych omawiane przez Katarzynę Ziętal oraz wybór zdjęć i związanych z nimi historiami z Cyfrowych Archiwów Tradycji Lokalnych dokonany przez Małgorzatę Kudosz.

Ostrówki 2012, Jacek Bury
W lipcu 2013 minie 70 lat od apogeum ukraińskich zbrodni na Wołyniu – ostatnia okrągła rocznica, podczas której obecni będą liczni świadkowie wydarzeń. Za życia tej generacji powinna zostać podsumowana wiedza o ofiarach – najpełniejsze zestawienie nazwisk, odnalezione miejsca cmentarzysk. Przedsięwzięcie w Ostrówkach jest przykładem ilustrującym, na czym polegają wyjątki, ale niestety nie – zasada upamiętniania.