Brzydkie wyrazy. List 34 w świadectwach

Opis książki

Historia inicjatywy, która przez kolejne lata była wzorem opozycyjnych protestów. Odegrała też kolosalną rolę w uświadomieniu intelektualistom, że są możliwe jakieś formy oporu wobec zaostrzania polityki kulturalnej władz. List 34 to być może najważniejsze dwa zdania polskiej kultury XX wieku. Był jak granat, który wybuchł z hukiem w środku obezwładnionej kulturowo i społecznie dekady.

14 marca 1964, w obliczu pogłębiania cenzury, ograniczania ilości papieru przeznaczanego na publikacje i likwidacji czasopism literackich, grupa 34 literatów i uczonych z Antonim Słonimskim na czele zdecydowała się na protest. Złożyła w kancelarii Urzędu Rady Ministrów list postulujący zwiększenie przydziałów papieru i złagodzenie cenzury. Inicjatywa zderzyła się z zabetonowaną polityką partii. Wobec sygnatariuszy zastosowano represje. W maju 1964 w reżimowej prasie ukazał się kontrlist, który podpisało kilkuset pisarzy.

Pełna napięcia opowieść o przyczynach i skutkach Listu 34 została opowiedziana dzień po dniu kompozycją materiałów źródłowych: osobistych wspomnień, dzienników, relacji, listów, artykułów prasowych, akt MSW.

Jeżeli się nie było w tym czasie w Warszawie, to trudno sobie zdać sprawę z wrażenia, jakie wywołał list 34 intelektualistów wśród sfer inteligencji, a także młodzieży. Nastroje były kipiące. O niczym innym w ogóle nie mówiono. Ludzie, którzy podpisali list, nabrali nagle aureoli bohaterów narodowych. Stanisławowi Mackiewiczowi przekupnie na rynku Starego Miasta zrobili taką owację, że przestał wychodzić z domu. Tak samo inni nigdzie się nie pokazywali, gdyż w kawiarniach bito im brawo. Ludzie, którzy na przykład nigdy nie wiedzieli, kim jest Kotarbiński, Szczepański czy Krzyżanowski, zaczęli pilnie dowiadywać się o ich życiorysy. Napięcie doszło do szczytu, kiedy podano wiadomość o liście protestujących pisarzy angielskich. Przyjęto to w tym samym nastroju jak przystąpienie Anglii do wojny przed 25 laty.

Warszawiak w liście do Radia Wolna Europa, końcówka maja 1964

Drugą publikacją zrealizowaną na zlecenie Narodowego Centrum Kultury jest publikacja: Exodus.